İçindekiler
Web Nedir?
Web, World Wide Web (WWW – Dünya Çapında Ağ) ifadesinin kısaltılmışı olarak kullanılan ve günümüz Internet teknolojisinin kullanıcıya görünen ortamı / platformu olarak açıklanabilmektedir. İlk olarak, CERN’de yazılım mühendisi olan Tim Berners-Lee tarafından ortaya konulmuş olan Web, birincil amaç olarak Internet ortamında bilgi taramasında ve diğer kullanıcılarla iletişim faaliyetlerinde bulunan kullanıcıların daha kolay ve etkin kullanım tecrübeleri edinmelerini kabul etmiştir. Kısacası; nasıl ki bilgisayarımızı kontrol edebilmek için işletim sistemi gibi genel yazılımları ve bunlar üzerine kurulu diğer spesifik programları işe koşuyorsak; Web platformu da kullanıcıların Internet tabanlı faaliyetlerini kullanımı kolay, anlaşılır ve etkin kanallar / arayüzler üzerinden gerçekleştirmesine imkan tanımıştır. Web genel anlamda sadece yazılımsal bir arayüz yapısını değil; bu yapının üzerinde iletişim süreçlerini koşturduğu çeşitli protokolleri ve kuralları da ihtiva etmektedir.
Detaylarına inildiğinde Web için açıklanabilecek birçok konu, kavram ve alt-teknolojiler bulunmaktadır. Bunların açıklanması başlı başına bir makale olacağı gibi; burada Web’in günümüz koşullarına değin nasıl bir evrimsel süreç yaşadığına değinerek, bu Internet teknoloji ortamının ne gibi özellik ve işlevlere haiz olmuş olduğu ve hatta olacağı gibi konularda bilgi vermek amaçlanmıştır.
Açıklamalar bağlamında Web’in evrimi denildiğinde akla Web ortamının, ilk ortaya çıkışından günümüze kadar geçirmiş olduğu evreler sonucu oluşan farklı nesilleri gelmektedir. Günümüzde Internet Web sitelerine ve uygulamalarına giriş yaparken, onları kullanırken ve genel anlamda sayısal ortamdaki bilgiyle uğraşırken sürekli sabit bir yapıda ve işlevde olan bir ortam dahilinde değil; aksine teknolojik gelişmeler ve Internet kullanıcılarının ihtiyaçları doğrultusunda değişip gelişen bir ortam kapsamında yer almaktayız. Bu noktada, günümüze kadar olan ve yakın gelecekte oluşması muhtemel kabul edilen Web platformu nesillerini şu şekilde açıklayabiliriz:
Web 1.0
Web 1.0, Web teknolojilerinde daha sonraları ortaya çıkan değişim ve gelişmeler neticesinde, Web’in ilk ortaya çıkışıyla birlikte sürmüş olan ve günümüzde de az da olsa varlığını sürdüren ilk nesline denilmektedir. Web 1.0 kapsamında; sadece HTML adı verdiğimiz Internet dokümanı oluşturma formatında yazılmış ve özel düzenleme yazılımları ile güncellenebilen; özünde kullanıcılara sadece bilgi vermeyi amaçlayan statik Web sayfaları yer almaktadır. Yine bu sayfaların bir araya gelmesiyle oluşan Web siteleri de tabi ki statik Web siteleri olarak adlandırılmaktadır. Bu nesildeki Web sitelerinin kullanıcılar tarafından içeriklerini düzenlemeye imkan veren yönetim / admin panel yapıları yoktur. Bunun yanı sıra Web 1.0 kapsamındaki sayfalarda günümüz popüler Web teknolojileri ve uygulama eklentilerinden ziyade en fazla GIF hareketli resimleri, zaman zaman harici olarak hazırlanmış Flash animasyonlar ve Java Script yapıları görülmektedir. Bu nesil kapsamındaki Web siteleri kullanıcılarla etkileşim içerisine girmemekte; dolayısıyla bahsettiğimiz “statik” yapıyı ortaya koymaktadır. Özetle Web 1.0 nesli kapsamındaki temel özellik ve işlevleri şöyle sıralayabiliriz:
1- Web sayfaları ve siteleri HTML ile kodlanmış olup; en fazla GIF resimleri, Flash animasyonlar ve Java Script kodları gibi “sayfalara / sitelere canlılık getirecek ek unsurlar” içerebilmektedir.
2- Web sayfaları ve siteleri statik yapıdadır; yani sadece bilgi sunma amaçlıdır. Kullanıcıların müdahale etmesini kolaylaştıracak yönetim / admin panel yapıları bulunmamaktadır. Dolayısıyla çok sayıda sayfaya sahip bir Web sitesini, özel yazılımlarla düzenlemek zaman alıcıdır.
3- Statik yapı bağlamında bu nesil altında sunulan Web siteleri / uygulamaları kullanıcı ile etkileşime girmemektedir.
4- Yoğun içerikli Web siteleri oluşturulmak istendiğinde, her sayfanın – içeriğin tek tek yazılması gibi zorunluluklar ortaya çıkarmaktadır.
Web 1.0 sonrasında, kullanıcıların etkileşim içerisine girdiği ve Bilgi Çağı – Toplumu gereksinimlerine uygun olarak bilgiye erişim, bilgiyi düzenleme ve bilgiyi paylaşma gibi işlev imkanları sunan Web 2.0 nesli ortaya çıkmıştır.
Web 2.0
Web 2.0, kullanıcıların Web siteleri / uygulamaları ile etkileşime girebildiği, bilgiye erişim, bilgiyi düzenleme ve bilgiyi paylaşma anlamında interaktif araçlardan yararlanarak istedikleri doğrultuda formatlarda Web ortamları elde edebildiği bir nesli ifade etmektedir. Bu nesil sayesinde gerek etkileşimde yoğun artış, gerekse kullanıcılar arası iletişimin ve işbirliğinin gelişmesi gibi sonuçlar ortaya çıkmıştır. Günümüzde sıklıkla kullandığımız Facebook, Twitter, YouTube, Instagram gibi sosyal medya – paylaşım uygulamaları / ortamları Web 2.0 kapsamına girmektedir. Bu nesle ilişkin temel özellikleri ve işlevleri kısaca şu şekilde açıklayabiliriz:
1- Web 2.0 sosyal medyanın ön plana çıktığı, bilgiye erişimin, bilgiyi düzenlemenin ve yine bilgiyi paylaşabilmenin ön planda tutulduğu özellik ve işlevlere sahip Web sitelerini ve uygulamalarını içermektedir.
2- Web 2.0 ile birlikte Web siteleri / uygulamaları içeriklerine yönetim / admin panelleri aracılığıyla, hızlı ve kolay bir şekilde müdahale edilebilmektedir.
3- Web 2.0 teknolojileri sayesinde, Web ortamına bir “dinamiklik” hakimdir. Kullanıcılar Web siteleri / uygulamalar ile karşılıklı etkileşime girebilmekte, başka kullanıcılarla iletişime geçerek, gerektiğinde işbirliği içerisinde içerikler oluşturup sunabilmektedir.
4- Web siteleri / uygulamaları, söz konusu dinamikliği ve etkileşimi katmak adına; HTML’in ötesinde özel Internet programcılığına yönelik diller ile oluşturulmaktadır. Kısacası Web programlama kavramı çok daha fazla ön plana çıkmakta ve dinamik Web ortamının oluşturulmasına ön ayak olan; ASP, ASP.Net, PHP gibi Web programlama dilleri kullanılmaktadır.
Günümüz Web teknolojileri doğrultusunda Web ortamı (2014 koşulları itibariyle); büyük ölçüde Web 2.0 üzerine kurulu olup, az da olsa Web 1.0 özellikleri de gösterebilmektedir. Ancak bunun dışında, geleceğin Web nesli olarak Web 3.0 özellik ve işlevlerinin de yavaş yavaş ortaya çıktığını söylememiz mümkündür. Akıllı Web nesline karşılık gelen Web 3.0’ı bu nedenle açıklamak yerinde bir yaklaşım olacaktır.
Web 3.0
Kısaca ifade etmek gerekirse Web 3.0, kullanıcı ile etkileşimin artık Yapay Zekâ yaklaşımları ve teknikleri gibi yazılımsal çözümlerle “akıllı” bir hale getirildiği bir Web ortamını işaret etmektedir. Günümüzde de artık Web sitelerinde / uygulamalarında akıllı işlevler içerilmekte ve böylece kullanıcılara daha farklı kullanım tecrübeleri sunulabilmektedir. Örneğin Web uygulamalarında çalışan öneri sistemleri, görüntü işlemeye dayalı olarak; yüklenen fotoğraflarda yüzleri tanıyarak etiketleme gerçekleştirebilme imkanları, kullanıcılara daha iyi kullanım tecrübesi kazandırmak amacıyla çalışan entegre asistan uygulamaları gibi yapılar Web 3.0 neslinin göstergeleri olarak kabul edilebilmektedir. Yine Web 3.0 ile birlikte ortaya yükselen kullanıcı etkileşimi ve kullanıcıyı Web ortamına daha fazla dahil etme isteği, Web tabanlı işletim sistemlerinin ortaya çıkmasına da vesile olmuştur. Yine Web 3.0 nesliyle birlikte Web ortamında bilimsel çalışmalar yapılabilmekte; kısacası Web’in nimetlerinden “akıllı” bir şekilde yararlanarak; “etkin” ve “verimli” kullanım tecrülerine kavuşulması sağlanabilmektedir.
Daha önce de ifade edildiği gibi; Web 3.0 işaretlerini günümüzde görmek mümkün olmakla birlikte Web 3.0 neslinin zamanla Web ortamına tam anlamıyla hakim olacağını ifade etmek de doğru olacaktır. Bunun yanında; bir sonraki sürece tekabül eden ve şu anda öngörü olarak açıklanan Web 4.0 nesli de; Internet ve Web’in geleceğini anlamak adına önemli bir dönüm noktasıdır.
Web 4.0
Web 4.0, akıllı Web uygulamalarının yanında; artık insan hayatının her noktasına hakim olmuş bir Web ortamını tanımlamaktadır. Buna göre; gelecekte evimizde kullandığımız buzdolabı, çamaşır makinesi, TV gibi elektronik eşyalar da “akıllı Web” ortamına bağlı olacağını; böylece elektronik eşyalarımızı ve günlük aktivitelerimizi Web ortamı dahilinde kontrol edebileceğimizi öngörebiliriz. Web ortamı – platformu nereye gidersek gidelim, hangi işi yaparsak yapalım hep ortak bir iletişim kanalı olarak hayatımızı saracak ve böylece günlük hayatımızın çok daha etkileşimli, etkin ve pratik bir hale getirilecektir. Öyle ki; insanların bilgileri bile ortak bir veritabanında tutulacak; bilgiyle uğraşmak çok sıradan bir hale gelecek; çünkü etrafımızı Web ortamına bağlı çok farklı teknolojik cihazlar ve sistemler saracaktır. Tabi ki bu tarz gelişmelerin dezavantajları ve kötü yanları olabileceği gerçeğini de ifade edebileceğimiz gibi; şu an için geleceğin Web neslinin insanlığın yararı doğrultusunda bütün bu evrimsel süreçleri getireceğini umut edip; öngörebiliriz.